Thực phẩm gây nghiện như thế nào?

Tình trạng nghiện thực phẩm ngày càng trở nên gia tăng, đặc biệt ở những bệnh nhân béo phì. Khi gặp phải tình trạng này, người bệnh thường không kiểm soát được việc tiêu thụ một số loại thực phẩm. Thực tế, một số thực phẩm có nhiều nguy cơ gây nên các triệu chứng nghiện hơn một số thực phẩm khác.

Số người có thể bị nghiện thực phẩm hoặc biểu hiện hành vi ăn uống giống như chất gây nghiện lên đến 20%. Con số này còn cao hơn ở những người bị béo phì. Nghiện thực phẩm là tình trạng nghiện thức ăn tương tự như một người mắc chứng rối loạn sử dụng chất gây nghiện, điều này chứng tỏ bệnh nhân đang nghiện một chất cụ thể.

Ý tưởng cho rằng một người có thể nghiện đồ ăn gần đây đã nhận được sự ủng hộ ngày càng nhiều. Các bằng chứng dựa trên nghiên cứu từ hình ảnh chụp não và các nghiên cứu khác về tác động của việc ăn quá nhiều lên các trung tâm khoái cảm trong não.

Tại Đại học Michigan, các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu việc ăn uống trên 518 người về chứng nghiện thực phẩm. Họ đã sử dụng Thang điểm Nghiện Thực phẩm Yale (YFAS) làm tài liệu tham khảo. Đây là công cụ được sử dụng phổ biến nhất để đánh giá mức độ nghiện thực phẩm. Những người tham gia nghiên cứu được sử dụng 35 loại thực phẩm, cả chế biến và chưa chế biến. Người tham gia đánh giá khả năng họ gặp vấn đề với 35 loại thực phẩm được đưa ra trong nghiên cứu, trên thang điểm từ 1 (hoàn toàn không gây nghiện) đến 7 (cực kỳ gây nghiện). Trong nghiên cứu này, 7–10% người tham gia được chẩn đoán mắc chứng nghiện thực phẩm hoàn toàn.

Ngoài ra, 92% người tham gia có hành vi nghiện ăn uống đối với một số loại thực phẩm. Họ nhiều lần muốn bỏ ăn chúng nhưng không thể thực hiện được.

Các thí nghiệm trên động vật và con người cho thấy rằng, các trung tâm tưởng thưởng và khoái cảm xuất hiện khi bị kích thích bởi thức ăn tương tự như khi não được kích hoạt bởi các loại thuốc gây nghiện như cocain và heroin, đặc biệt là thức ăn ngon miệng. Thực phẩm rất ngon miệng là thực phẩm giàu:

• Đường
• Chất béo
• Muối

Giống như các loại thuốc gây nghiện, các loại thực phẩm mang lại cảm ngon miệng sẽ kích hoạt các chất dẫn truyền thần kinh gây hưng phấn cho não bộ như dopamine. Một khi mọi người cảm thấy khoái cảm liên quan đến việc tăng cường truyền dopamine trong con đường tưởng thưởng của não khi ăn một số loại thực phẩm nhất định, họ sẽ nhanh chóng cảm thấy cần phải ăn trở lại.

Các tín hiệu gây hưng phấn từ những loại thức ăn ngon miệng có thể đè lên các tín hiệu khác về sự no và sự hài lòng. Kết quả là, mọi người tiếp tục ăn, ngay cả khi họ không đói. Bắt buộc ăn quá nhiều là một loại nghiện hành vi có nghĩa là ai đó có thể trở nên bận tâm đến một hành vi (chẳng hạn như ăn uống, đánh bạc hoặc mua sắm) gây ra khoái cảm mãnh liệt. Những người nghiện thực phẩm sẽ mất kiểm soát hành vi ăn uống của bản thân. Bệnh nhân cảm thấy dành quá nhiều thời gian cho thức ăn hoặc lường trước những tác động cảm xúc của việc chống lại việc ăn quá nhiều.

Những người có dấu hiệu nghiện ăn cũng có thể phát triển khả năng chịu đựng thức ăn. Họ ăn ngày càng nhiều hơn, chỉ để thấy rằng thức ăn thỏa mãn họ ngày càng ít đi.

Các nhà khoa học cho thấy nghiện thực phẩm có thể đóng một vai trò quan trọng trong bệnh béo phì. Nhưng những người có trọng lượng bình thường cũng có thể phải vật lộn với chứng nghiện thức ăn. Cơ thể của họ có thể đơn giản là được lập trình di truyền để xử lý tốt hơn lượng calo nạp vào. Hoặc họ có thể tăng cường hoạt động thể chất để bù đắp cho việc ăn quá nhiều.

Những người nghiện thực phẩm sẽ tiếp tục ăn mà không quan tâm đến những hậu quả tiêu cực, như tăng cân hoặc các mối quan hệ khác. Và cũng giống như những người nghiện ma túy hoặc cờ bạc, những người nghiện ăn uống sẽ gặp phải những khó khăn để có thể dừng lại hành vi của mình, ngay cả khi họ có ý định hoặc đã nhiều lần cố gắng giảm việc ăn uống.

Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách & Khoa học Thực phẩm Rudd của Đại học Yale đã phát triển một bảng câu hỏi để xác định những người mắc chứng nghiện thực phẩm.

Dưới đây là một số mẫu câu hỏi có thể giúp xác định xem bạn có bị nghiện thực phẩm hay không. Những hành động này có xảy ra với cho bạn không? Bạn có:

• Ăn nhiều hơn dự định ban đầu một số loại thực phẩm
• Tiếp tục ăn một số loại thực phẩm ngay cả khi bạn không còn đói
• Ăn đến mức cảm thấy buồn nôn
• Đang lo ngại về việc không được ăn một số loại thực phẩm hoặc về việc cắt giảm một số loại thực phẩm
• Khi một số loại thực phẩm không có sẵn, hãy cố gắng lấy chúng

Những câu hỏi về tác động giữa thực phẩm với cuộc sống cá nhân của bạn. Hãy tự hỏi bản thân nếu những tình huống này áp dụng cho bạn:

• Bạn ăn một số loại thực phẩm thường xuyên hoặc với số lượng lớn đến mức bạn bắt đầu ăn thức ăn thay vì làm việc, dành thời gian cho gia đình hoặc thực hiện các hoạt động giải trí.
• Bạn tránh các tình huống nghề nghiệp hoặc xã hội có sẵn một số loại thực phẩm vì sợ ăn quá nhiều.
• Bạn gặp vấn đề về hoạt động hiệu quả ở công việc hoặc trường học vì thức ăn và việc ăn uống.

Bảng câu hỏi liên quan đến các triệu chứng cai nghiện tâm lý. Ví dụ, khi bạn cắt giảm một số loại thực phẩm (trừ đồ uống có chứa caffeine), bạn có các triệu chứng như:

• Sự lo ngại
• Kích động
• Các triệu chứng thể chất khác

Bảng câu hỏi cũng cố gắng đánh giá tác động của các quyết định về thức ăn đối với cảm xúc của bạn. Những tình huống này có áp dụng cho bạn không?

• Ăn thực phẩm gây ra các vấn đề như trầm cảm, lo lắng, ghê tởm bản thân hoặc cảm giác tội lỗi.
• Bạn cần ăn ngày càng nhiều thức ăn để giảm cảm xúc tiêu cực hoặc tăng khoái cảm.
• Ăn cùng một lượng thức ăn không làm giảm cảm xúc tiêu cực hoặc tăng niềm vui như trước đây.

Các thực phẩm sau đây nằm trong danh sách các loại thực phẩm mà những người nghiện đồ ăn thường xuyên sử dụng. Không có gì ngạc nhiên khi hầu hết các loại thực phẩm được đánh giá là gây nghiện đều là thực phẩm chế biến sẵn. Những thực phẩm này thường có nhiều đường hoặc chất béo – hoặc cả hai.

Con số sau mỗi thực phẩm là điểm trung bình được đưa ra trong nghiên cứu tại Michigan đề cập ở trên, trên thang điểm từ 1 (hoàn toàn không gây nghiện) đến 7 (cực kỳ gây nghiện).

• Pizza (4.01)
• Sô cô la (3,73)
• Khoai tây chiên (3,73)
• Cookie (3,71)
• Kem (3,68)
• Khoai tây chiên (3,60)
• Bánh mì kẹp thịt phô mai (3.51)
• Soda (không phải đồ ăn kiêng) (3,29)
• Bánh (3.26)
• Pho mát (3,22)
• Thịt xông khói (3.03)
• Gà rán (2,97)
• Cuộn (trơn) (2.73)
• Bỏng ngô (bơ) (2,64)
• Ngũ cốc ăn sáng (2,59)
• Kẹo dẻo (2,57)
• Bít tết (2.54)
• Bánh nướng xốp (2,50)

Khoa học vẫn đang nghiên cứu để hiểu và tìm ra phương pháp được tư vấn chứng nghiện thực phẩm.

Một số người cho rằng việc phục hồi sau cơn nghiện thực phẩm có thể phức tạp hơn so với việc phục hồi sau các dạng nghiện khác. Ví dụ, những người nghiện rượu cuối cùng có thể kiêng uống rượu. Nhưng người nghiện ăn thì vẫn phải ăn.

Một chuyên gia dinh dưỡng, nhà tâm lý học hoặc người tư vấn được đào tạo về chứng nghiện thực phẩm có thể giúp bạn phá vỡ chu kỳ ép buộc ăn quá nhiều.

Ngày càng có nhiều chương trình giúp đỡ những người nghiện đồ ăn. Một số, như Food Addicts in Recovery Anonymous, dựa trên chương trình 12 bước đã giúp nhiều người nghiện rượu, ma túy hoặc cờ bạc.

Những người khác, như Food Addicts Anonymous, sử dụng các nguyên tắc của chương trình 12 bước cùng với chế độ ăn kiêng nghiêm ngặt khuyên mọi người kiêng các thành phần có vấn đề, như đường, bột tinh chế và lúa mì. Tìm hiểu thêm về các lựa chọn có sẵn để được tư vấn chứng nghiện thực phẩm.

Nguồn tham khảo: webmd.com, foodnetwork.com, healthline.com